Shirin Neshat

Doğum tarihi ve yeri: 1957, İran

New York‘ta yaşayan, film, video ve fotoğraf çalışmalarıyla tanınan İranlı çağdaş sanatçıdır. Sanat eserleri, İslam ve Batı, feminenlik ve maskülenlik, kamusal yaşam ve özel yaşam, gelenek ve modernite arasındaki tezatları işler. Neshat, 1999 yılında 48. Venedik Bienali Uluslararası Ödülü’nü kazanmış, 2009 yılında 66. Venedik Film Festivali’nde En İyi Yönetmen dalında Gümüş Aslan ödülü sahibi olmuş, Huffington Post eleştirmeni G. Roger Denson tarafından On Yılın Sanatçısı seçilmiştir. Yale Üniversitesi Sanat Okulu fotoğraf bölümünde ders vermektedir.

Neshat, ailenin batılılaşma yanlısı görüşlerinin etkisiyle Tahran’daki bir Katolik yatılı okuluna kaydoldu. Batı’daki feminist hareketten etkilenen babası, kızlarını birer birey olmaları, risk almaları, öğrenmeleri, dünyayı görmeleri için teşvik etmekteydi. Çocuklarını yüksek okula göndererek eğitim almalarını sağladı.

Neshat, 1975 yılında UC Berkeley’de okumak için İran’dan ayrıldı, burada lisans, yüksek lisans ve sanat yüksek lisansı öğrenimini tamamladı. 1983 yılında mezun olduktan sonra New York’a taşındı; sanat yapmanın o zaman mesleği olamayacağını hızla fark etti. 1990’da İran’a döndü. Dönüşünü, “muhtemelen şimdiye kadar yaşadığım en şok edici deneyimlerden biriydi. İran kültüründen hatırladığım ve tanık olduğum şey arasındaki fark çok fazlaydı. Bu değişim korkutucu ve heyecan vericiydi; hiçbir ülkede bulunmamıştım. Tabii ki en göze çarpan şey, insanların fiziksel görünüşündeki ve halkın davranışlarındaki değişimdi,” diye ifade etmiştir.

Sanat tutkusu onu tekrar etkilemeye başladı, kendisi hakkında derin bir şekilde düşünmeye odaklandı: 1993 yılında tekrar sanat üretmeye başladı, bunların ilki fotoğrafları oldu.

Neshat’ın ilk eserleri, kendi ülkesinde İslami fundamentalizm ve militanlık ile ilgili olarak kadınlık kavramlarını keşfeden Unveiling ve Women of Allah gibi seriler. Deneyimlemekte olduğu kültür ile büyüdüğü İran devrimi öncesi ortam arasındaki farkların üstesinden gelmenin bir yolu olarak yaptığı, ilk olgun çalışması olan Women of Allah serisinde, kadınların portrelerini İran kaligrafisi ile kapladı.

Çalışmaları, Müslüman toplumların sosyal, kültürel ve dini kodlarına, erkek ve kadın gibi ikiliklere odaklanır. Filmlerinde bu bağlamda açık ve koyu, siyah ve beyaz, erkek ve kadın gibi motiflerle belirgin görsel kontrastlar yaratır. Neshat ayrıca Zarin gibi daha geleneksel anlatı kısa filmleri de yapmıştır.

Neshat’ın çalışmaları çağdaş İslam toplumlarında kadınlık deneyiminin toplumsal, politik ve psikolojik boyutlarını ele almaktadır. Neshat İslam’ın stereotipik temsillerine karşı koysa da, sanatsal üretimleri açıkça polemiksel değildir. Eserleri daha ziyade, dünyadaki Müslüman kadınların kimliğini şekillendiren entelektüel ve dini güçleri ele alır. Pers şiirini ve hat sanatını kullanarak şehitlik, sürgün, kimlik ve kadınlık gibi konuları inceler.

Neshat, Wexner Sanat Merkezi’nde ve MASS MoCA’da misafir sanatçı idi. 2004’te Berlin’deki Universität der Künste’de fahri profesörlük aldı. 2006’da Dorothy ve Lillian Gish Ödülü ile onurlandırıldı. 2015 yılında Annie Leibovitz tarafından dünyanın en etkileyici kadınlarından bazılarını kutlayan 43. Pirelli Takvimi kapsamında fotoğraflandı.

Cindy Sherman, Neshat’ın eserini 1995 yılında Annina Nosei Gallery’de satın alan ilk kişidir.

Eserleri

Turbulent, 1998. İki kanallı video/ses kurulumu
Rapture, 1999. İki kanallı video/ses kurulumu
Soliloquy, 1999. Renkli video/ana karakteri sanatçı olan ses kurulumu
Fervor, 2000. İki kanallı video/ses kurulumu
Passage, 2001. Tek kanallı/ses kurulumu
Logic of the Birds, 2002. Multimedya performansı
Tooba, 2002. İki kanallı video/ Shahrnush Parsipur’un kitabı Women Without Men’e dayalı olan ses kurulumu
Mahdokht, 2004. Üç kanallı video/ ses kurulumu
Expressing the inexpressible, 2004. Film, 42 dakika
Zarin, 2005. Tek kanallı video/ ses kurulumu
Munis, 2008. Renkli video/Shahrnush Parsipur’un kitabı Women Without Men’e dayalı olan ses kurulumu
Faezeh, 2008. Renkli video/Shahrnush Parsipur’un kitabı Women Without Men’e dayalı olan ses kurulumu
Possession, 2009. Siyah & beyaz video/ses kurulumu
Women Without Men, 2009. Shahrnush Parsipur’un kitabı Women Without Men’e dayalı olan uzun metrajlı film
Illusions & Mirrors, 2013. Dior tarafından yaptırılan ve Natalie Portman’ın da bulunduğu film.
Looking for Oum Kulthum, 2017. Film