Fatma Aliye Topuz

Doğum Tarihi: 9 Ekim 1862

Ölüm Tarihi: 13 Temmuz 1936

Fatma Aliye Hanım’ın kendisine özel bir eğitim verilmese de ağabeyinin evde özel hocalardan aldığı dersleri dinlemesi sayesinde kendini geliştirdi. Fransızca diline merak saldı ve bu dili çok iyi düzeyde öğrendi. Evliliğinin ilk on yılında yalnızca eşinden gizli olarak kitap okuyabilen Fatma Aliye Hanım, eşinin bu konudaki tutumunun değişmesinden sonra tercümeler yapmaya başladı.

Edebî yaşantısı 1889 yılında Georges Ohnet’in Volonté adlı romanını “Meram” adıyla çevirmesi ile başladı. Bu romanı “Bir Hanım” imzasıyla yayımlamıştır. Fatma Aliye Hanım, bu ilk çevirisinden sonraki çevirilerinde “Mütercime-i Meram” takma adını kullandı. 1892 yılında Muhadarat adlı ilk romanını kendi adıyla yayımladı. Bu romanında, bir kadının ilk aşkını unutamayacağı inancını çürütmeye çalıştı. 1899 yılında yayımlanan Udi adlı romanında görevi üzerine gittiği Halep’te yaşamına tanık olduğu bir kadını anlattı. Eserlerinde kadın gözüyle evlilik, eşler arasındaki uyum, aşk ve sevgi kavramı, birbirini tanıyarak evlenmenin önemi gibi konuları işleyen Fatma Aliye Hanım’ın diğer romanları Ref’et, Enin, Levayih-i Hayat adlarını taşır.

Yazar romanlarında bireyleşme çabasında olan, çalışan, para kazanan, erkeğe ihtiyaç duymayan kadın kahramanlar yaratır. Edebî eserlerinin yanı sıra kadın sorunları ile ilgili de eser vermişti. Hanımlara Mahsus Gazete’de kadın sorunlarına ilişkin makaleler yazmıştır ve kadın haklarını savunmuştur. 1892’de yayımlanan Nisvan-ı İslam adlı kitabında Avrupalı kadınlara İslam’da kadının durumunu anlatmıştır. 1893 yılında Ahmed Midhat Efendi tarafından yazılan Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu (Bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neşeti) adlı kitap ününü arttırmıştır. Fatma Aliye Hanım’ın edebiyat dışındaki uğraşı alanlarından bir başkası ise yardım cemiyetleri idi. 1897 yılında, Osmanlı-Yunan Savaşı’nda yaralanan askerlerin ailelerine yardım amacıyla Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazılar yazdı, “Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyeti” adlı bir dernek kurdu. Bu dernek, ülkedeki ilk resmî kadın derneklerinden biridir. Fatma Aliye Hanım, Hilal-i Ahmer Cemiyetinin de ilk kadın üyesidir. 1914 yılında yazdığı Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı son yapıtıdır. Bu romanında Meşrutiyet sonrası siyasal yaşamı ortaya koymayı amaçlamıştır. Resmî tarih tezlerine muhalefet ediyor olması, edebiyat dünyasından dışlanmasına yol açmıştır. İlk Türk kadın romancı olma özelliği ile Avrupa ve Amerika basınında kendisinden söz edilen Fatma Aliye Hanım’ın “Nisvan-ı İslâm” adlı eseri Fransızca ve Arapçaya, “Udî” adlı romanı Fransızcaya çevrilmiştir. Eserleri 1893 yılında Chicago’da Dünya Kadın Kütüphanesi Kataloğu’nda sergilenmiştir. İlk Osmanlı kadın feministlerden Emine Semiye Önasya’nın ablası, tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen’in anneannesidir.