Leyla Saz

Doğum tarihi ve yeri: 1850, İstanbul

Ölüm tarihi ve yeri: 6 Aralık 1936, İstanbul

Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarına tanıklık etmiş, bu dönemde yaşanan kültürel geçiş sürecini eserlerine yansıtmış bir sanatçıdır. Osmanlı harem hayatını ve İmparatorluğun son döneminde kadınların yaşamını anlatan anıları farklı dillere çevrilip ilgi görmüştür. “Yaslı gittim şen geldim” dizesiyle başlayan ünlü marşın ve “Seni sevda çiçeğim, tac-ı serim” gibi şarkıların bestecisidir.

Babasının sarayın harem bölümünün özel doktoru olarak görev yapması nedeniyle ablasıyla beraber sarayda yaşadı; çocukluğunda yedi yılı sarayda geçti. Bu dönemde harem hayatını yakından tanıyarak iyi bir eğitim görme fırsatı elde etti. Aldığı dersler ile Klasik Türk müziği alanında kendini geliştrdi, bestekarlık yeteneğini ilerleterek piyano dersi aldı. Ardından babasının Girit’e vali olarak atanmasıyla Girit’te Fransızca ve Rumca öğrendi, batı kültürünü yakından tanıma fırsatına sahip oldu ve saray yıllarında öğrenmeye başladığı piyanoyu çalmaya devam etti. İlk şiirini 14 yaşında yazdı. 1895’te İstanbul’a yerleşerek kendisini müziğe ve şiire adadı, anılarını kaleme aldı. 70’li yaşlarında iken Bostancı semtinde bulunan köşkünün yanması ile notaları, şiirleri ve hatıra defterinin kül olmasıyla eserlerini yeniden toparlayarak kaleme aldı. Şiirlerini daha sonra “Solmuş Çiçekler” adlı kitapta bir araya getirdi, anılarını yeniden yazdı.

İki yüze yakın bestesi bulunsa da eserlerinin çoğunun yanmasıyla günümüze yalnızca 52 eseri gelebildi. Saray çevresini ve adetlerini anlattığı anılarını ise Harem ve Saray Adatı Kadimesi ismini verdiği anılarıyla ünlenen Saz, bu anıları önce 1920- 1922 yılları arasında Harem-i Hümayun ve Sultan Sarayları başlığı altında Vakit gazetesinde, ardından 1974 yılında Haremin İçyüzü ismiyle kitap olarak yayımlanmıştır. Türkçe olarak yayınlanan bu anılar daha sonra Fransızca, İngilizce, Almanca ve Çekçe’ye çevrilip yayımlanmıştır.